پیر پرده‌نشین؛ جشن «پیروزی» در غیاب پادشاه!

 

غیبت رهبران ارشد رژیم طالبان در چهارمین جشن «پیروزی» این گروه، بار دیگر پرسش‌هایی را درباره نحوه‌ی مدیریت افغانستان و رهبران منزوی و پرده‌نشین طالبان بر سر زبان‌ها انداخت.

 

در شرایطی که چهره‌هایی مانند سراج‌الدین حقانی بر ارتباط مستقیم رهبران با مردم تأکید می‌کنند، ملا هبت‌الله آخوندزاده همچنان در قندهار پنهان شده و از حضور در ملأ عام پرهیز می‌کند.

 

سخنگویان طالبان می‌گویند که از نظر ملا هبت‌الله آخوندزاده، عکاسی و فیلم‌برداری ممنوع و حرام است و یکی از دلایلی که او همچنان از حضور در مراسم عمومی پرهیز می‌کند، همین نکته است.

 

مخالفان تندروتر اما نفس وجود رهبر خودخوانده‌ی طالبان را زیر سؤال می‌برند و می‌گویند: اگر در دوران جنگ طالبان علیه دولت پیشین افغانستان، رهبران این گروه عموماً از حضور در مراسم عمومی پرهیز می‌کردند، شاید به دلایل امنیتی قابل درک بود؛ اما اکنون که قدرت را به‌طور کامل تصاحب کرده و بر سراسر افغانستان مسلط شده‌اند، ادامه‌ی این رویکرد—حتی بر اساس خوانش تنگ‌نظرانه‌ی ایدئولوژیک این گروه از اسلام—قابل توجیه نیست، زیرا اگر چنین بود، هیچ‌یک از مقامات، فرماندهان و حتی نیروهای پایین‌رتبه‌ی طالبان نیز نباید در ملأ عام ظاهر می‌شدند، در برابر دوربین‌ها قرار می‌گرفتند یا در شبکه‌های اجتماعی عکس و فیلم منتشر می‌کردند.

 

اما در شرایطی که زیردستان ملا هبت‌الله آخوندزاده هر روز با حضور چشمگیرتر در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی مرتکب فعل «حرام» می‌شوند و عکس و فیلم پخش می‌کنند، او همچنان در خفا و انزوا به سر می‌برد و حتی از حضور در یک مراسم رسمی مربوط به خود طالبان نیز پرهیز می‌کند.

 

صرف‌نظر از اینکه رهبری کابوس‌وار ملا هبت‌الله آخوندزاده با ادامه‌ی اختفا و انزوای او تا چه اندازه به تحمیل شخصیت ترسناک او بر زیردستان و سایر اقوام و اقشار افغانستان تأثیر می‌گذارد، غیبت ملا حسن آخوند—که پیش از این بارها در برابر دوربین‌ها ظاهر شده و اصول ایدئولوژیک رهبر خود درباره‌ی حرمت عکس و فیلم از موجودات زنده را نقض کرده است—می‌تواند دلیل دیگری داشته باشد: کهولت سن و ناتوانی نخست‌وزیر خودخوانده‌ی طالبان در اداره‌ی امور کشور.

 

ملا حسن آخوند از همان آغاز به نظر می‌رسید بر اساس سنت قبیله‌ای پشتون‌ها و به‌عنوان «ریش‌سفید» گروه به این سمت منصوب شده باشد، پیش از آن‌که به‌مثابه‌ی رهبر یک دولت نوبنیاد ظاهر شود، بیشتر نقش یک «مجسمه‌ی متحرک» را بازی می‌کرد تا کرسی نخست‌وزیری خالی نماند.

 

سکوت، بی‌عملی و خودداری یا ناتوانی از بروز واکنش‌های حرکتی از سوی نخست‌وزیر طالبان، گاه دست‌مایه‌ی طنز کاربران افغان در شبکه‌های مجازی می‌شد و شماری از مردم درباره‌ی اینکه چرا نخست‌وزیر طالبان سخن نمی‌گوید، سؤال می‌کردند.

 

با این وجود، ملا حسن آخوند همچنان به‌عنوان نخست‌وزیر رژیم طالبان کار می‌کند—حتی اگر نتواند در مراسم جشن «پیروزی» این گروه حضور یابد، با مقامات بلندپایه‌ی خارجی دیدار کند یا هر از چندگاه درباره‌ی مسائل مهم ملی با مردم افغانستان سخن بگوید.

 

در این میان، ملا هبت‌الله آخوندزاده—برعکس ملا حسن آخوند—همچنان به‌مثابه‌ی یک رهبر اقتدارگرا، خودکامه و مستبدالرأی عمل می‌کند. اگرچه هنوز از حضور در اماکن عمومی و مراسم‌ رسمی پرهیز می‌کند، اما احکام، فرامین و فتاوای او، رئوس اساسی اداره‌ی کشور را ترسیم می‌کنند و در مواردی، اگر لازم باشد، گرایش‌های جاه‌طلبانه و اقتدارگرایانه‌ی عناصری مانند سراج‌الدین حقانی را نیز با قدرت و سبعیتی توصیف‌ناپذیر مهار می‌کند و درهم می‌شکند.

 

با این همه، رویکرد این «پیر پرده‌نشین» و «پادشاه پنهان» همچنان پرسش‌های بی‌پاسخ زیادی را در ذهن مردم افغانستان و افکار عمومی درباره‌ی اصل وجود رهبر طالبان ایجاد کرده است. غیبت محسوس او در مراسم جشن «پیروزی» طالبان در ۲۴ اسد نیز این ابهامات درباره‌ی شخصیت مرموز و موهوم رهبر منزوی طالبان را تشدید و تقویت کرد.

 

در این میان، اما این واقعیت را نباید نادیده گرفت که یک گروه فاقد شناسه، ریشه، هویت و رهبری مسئولانه چگونه بر سرنوشت مردم افغانستان مسلط شده و رهبران آن از پشت پرده، با دستور کار حامیان خارجی خود، سلطه و اقتدار نامشروعش را بر میلیون‌ها نفر تحمیل می‌کند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور