افزایش «صفایی» در هرات؛ طالبان از مردم مالیات یک شهر مدرن را دریافت می‌کنند

 در یکی از کوچه‌های پر رفت‌وآمد ناحیه سوم هرات، میان هیاهوی بازار و بوی نان تازه، عبدالکریم، یک دکاندار ۵۶ ساله، با چهره‌ای خسته کنار دخل ایستاده است. او به خبرگزاری جمهور می‌گوید: «سال گذشته صفایی ما هزار افغانی بود، امسال گفتند باید ۷ هزار افغانی بدهیم. دکانم کوچک است، روزی دوصد افغانی درآمد ندارم، از کجا بیارم؟»
 

صفایی، یا همان مالیات شهری برای خدمات نظافت شهری، مفهومی آشنا در شهرهای افغانستان است، اما آن‌چه این روزها در هرات جریان دارد، برای بسیاری از شهروندان چیزی فراتر از یک افزایش معمولی است.

از زمان تسلط دوباره طالبان در سال ۲۰۲۱، تغییرات در سیستم مدیریت شهری مشهود بوده، اما آن‌چه اخیراً مردم هرات را نگران کرده، افزایش بی‌سابقه هزینه صفایی است که حالا در برخی موارد تا ۱۵ هزار افغانی هم رسیده است.

 

مالیاتی در سکوت، اما سنگین

شهرداری طالبان، که حالا تحت وزارت وزارت شهرسازی و اراضی این گروه فعالیت می‌کند، از سال اول حکومت‌شان روند جمع‌آوری صفایی را با جدیت دنبال کرده‌اند. در سال نخست، هزینه‌ها اغلب ثابت و نمادین بود؛ اما در دو سال اخیر، روند صعودی بهای صفایی، بدون هیچ اطلاع‌رسانی شفاف، مردم را سردرگم کرده است.
 

بررسی‌های میدانی از چندین ناحیه شهر هرات نشان می‌دهد که مبلغ صفایی برای خانه‌ها از ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ افغانی و برای مغازه‌ها از ۳۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ افغانی متغیر است. این ارقام بسته به موقعیت مکانی، اندازه ملک، و برداشت شهرداری از "درآمد مالک" تعیین می‌شود؛ اما هیچ جدول رسمی یا سند مشخصی که مردم بتوانند به آن مراجعه کنند، در دسترس نیست.

 

تهدید به توقیف اسناد ملکی

نرگس، زنی ۳۸ ساله و سرپرست خانوار، در منطقه پل‌رنگینه زندگی می‌کند. او در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: «آمدند دروازه را کوبیدند. گفتند باید چهار هزار افغانی صفایی بدهی، وگرنه رسید می‌زنیم و سند خانه‌ات را بند می‌کنیم. شوهرم مرده، دو بچه دارم، همین نان خشک را به‌سختی پیدا می‌کنم. شهرداری باید عدالت کند، نه تهدید.»
 

تهدید به ضبط اسناد ملک یا جریمه‌های سنگین، یکی از نگرانی‌های جدی مردم است. به گفته برخی ساکنان، مأموران شهرداری در هنگام مراجعه برای جمع‌آوری صفایی، بدون حکم یا رسید معتبر، از مردم پول مطالبه می‌کنند و در مواردی، در صورت عدم پرداخت، رسیدهای قبلی یا اسناد خانه را توقیف می‌نمایند.

 

بی‌اعتمادی در سایه سکوت

عارف، یک فعال مدنی ساکن هرات که به دلایل امنیتی نام‌خانوادگی‌اش را ذکر نکرد، می‌گوید: «مشکل اصلی نبود شفافیت است. هیچ‌کس نمی‌داند این پول‌ها کجا می‌رود. مردم اگر بدانند این هزینه واقعاً صرف خدمات شهری می‌شود، شاید با دل‌گرمی بپردازند. اما وقتی کوچه‌ها پر از خاک و زباله است، مردم احساس می‌کنند پول‌شان تلف می‌شود.»
 

او همچنین به نبود مکانیزم شکایت و بازبینی اشاره می‌کند. در گذشته، مردم می‌توانستند از طریق شوراهای محلی یا نهادهای حقوقی صدای اعتراض‌شان را به گوش مقامات برسانند، اما در ساختار کنونی، چنین مجاری‌ای یا وجود ندارد یا عملاً ناکارآمد است.
 

شهرداری چه می‌گوید؟

در پاسخ به این نگرانی‌ها، یکی از مسئولان شهرداری هرات که خواست نامش فاش نشود، می‌گوید: «ما براساس سیستم جدید مالیاتی عمل می‌کنیم که در سراسر افغانستان اجرا شده. نرخ صفایی براساس موقعیت و نوع ملک تعیین می‌شود. هدف ما بهبود خدمات شهری است.»

 

او اضافه می‌کند که بخشی از این پول‌ها صرف پرداخت معاش کارکنان تنظیف، خرید ماشین‌آلات و پاک‌سازی شهر می‌شود. با این حال، وقتی به او گفته می‌شود که بسیاری از نواحی هرات هنوز با مشکل انباشت زباله و نبود تنظیف مواجه‌اند، پاسخی نمی‌دهد.

 

یک فشار دیگر بر شانه‌های خمیده

افزایش هزینه‌های زندگی، رکود بازار، بیکاری و کاهش کمک‌های بین‌المللی، اقتصاد خانواده‌های افغان را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده است. در چنین شرایطی، هر افزایش ناگهانی و بدون منطق اقتصادی، می‌تواند به فشاری غیرقابل تحمل تبدیل شود.
 

عبدالکریم، همان دکاندار خسته، نگاهی به دوکان خالی‌اش می‌اندازد و می‌گوید: «صفایی چیزی نیست که نپردازیم، اما باید منصفانه باشد. اگر دولت اسلامی است، باید با عدل کار کند، نه با زور.»
 

در شهری که روزگاری نماد فرهنگ، تجارت و صلح در غرب افغانستان بود، حالا شهروندانش زیر بار مالیات‌هایی که خودشان آن را «ناعادلانه و یک‌جانبه» می‌دانند، روز به روز بیشتر خمیده می‌شوند.

خبرگزاری جمهور - ولایت هرات